Rijk als rentmeester schept omgevingskwaliteit

Met de ondertunneling van de A2 dwars door Maastricht is niet alleen een probleem opgelost, er is ook een nieuwe, mooie openbare ruimte gecreëerd: een groene oase.(Foto: mijngroeneloper.nl)

Op nationaal niveau is ‘omgevingskwaliteit’ verheven tot Nationaal Belang, en het hoofddoel geworden van de wetgeving voor bouwen en milieu. Tegelijkertijd heeft het rijk geen instrumenten meer om aan omgevingskwaliteit te werken. In de gloednieuwe publicatie ‘Rijk als rentmeester’ geeft het College van Rijksadviseurs handvatten en instrumenten om die rijksrol daadwerkelijk in te vullen.

De publicatie bevat twee essays. In ‘Het sturen op maatschappelijke meerwaarde’ krijgt het rijksvastgoedbedrijf argumenten aangereikt om omgevingskwaliteit volwaardig te laten meetellen bij besluiten rond vastgoed. Cultuurhistorica Marinke Steenhuis analyseert in het tweede essay, ook getiteld ‘Rijk als Rentmeester’, het succes van vier alom geroemde projecten.

Het gaat om ‘Ruimte voor de Rivier’, ‘Kustwerk Katwijk’, sleutelproject Rotterdam Centraal en de ondertunneling van de A2 in Maastricht. De vier hebben gemeen dat er niet alleen een urgent probleem werd opgelost, maar dat zij ook een overstijgend, gemeenschappelijk maatschappelijk doel dienden: een hoge ruimtelijke kwaliteit.

Steenhuis herkent in de succesprojecten een ‘terugkerende cadans van onmisbare factoren’, waaronder: geheugen; urgentie; eigenaarschap; werkcultuur; lokale identiteit; participatie. Daarnaast benadrukt Steenhuis het belang van de emotionele en sociale factor in het project- en begeleidingsteam. Door samen te werken aan gedeelde waarde ontstaat er een familiegevoel, dat cruciaal is voor het volhouden en tot de laatste details uitvoeren van de ambitie.

https://www.collegevanrijksadviseurs.nl/adviezen-publicaties/publicatie/2020/10/13/rijk-als-rentmeester

Geestige details in plaats van fabrieksproducten

Architecten klagen veel en niet-architecten, zoals critici, praten hen na. Het vak zou zijn uitgekleed. Ontwikkelaars en aannemers reduceren architecten tot gevelbedekkers, tot leveranciers van cosmetica, als verfraaiïng van plattegronden waar ze niets meer over te zeggen hebben.

Een sterk staaltje hoorde ik onlangs in een gesprek tussen ’s lands grootste aannemer en een groep corporatiedirecteuren. De aannemer pleit voor afschaffing van het ‘programma van eisen’, omdat in zijn fabrieksproduct - te koop, heus waar, in allerlei gevelvarianten, want ‘we hebben wel een architect in dienst’ - al met het standaard-programma rekening gehouden is. Kijk maar in de showroom, net zoals je een auto koopt. Wie denkt dat dat architectuur is, moet vooral de live-streams bekijken van de uitreiking van twee architectuurprijzen. Ard Hoksbergen won de Abe Bonnemaprijs 2020 met zijn ontwerp voor de basisschool Veerkracht in Amsterdam. (Foto: Milad Pallesh)

Bij de vorige week uitgereikte Abe Bonnemaprijs voor jonge architecten (onder de veertig jaar) wordt exuberant met plattegronden en geestige details geëxperimenteerd. De jury vraagt wat meer respect voor de geschiedenis van de locatie, maar is uitermate lovend over het vakmanschap en het oog voor detail. Winnaar is Ard Hoksbergen die in Amsterdam de ongelooflijke kans kreeg om zelfstandig een basisschool te ontwerpen. https://abebonnemaprijs.nl/livestream/

 
De portiersloge van de Westergasfabriek in Amsterdam naar een ontwerp van Marjolein van Eig was een de winnaars van de Arie Kepplerprijs 2020. (Foto Allard van der Hoek)

Van een andere orde is de Arie Kepplerprijs. Hier gaat het in de eerste plaats om wat het gebouw ‘doet’ met zijn omgeving, om zijn invloed op de openbare en op de sociale ruimte en de manier waarop die omgeving inspirerend was voor het ontwerp en dus het bouwwerk zelf. ‘Omgevingskwaliteit’ dus. Mooi Noord-Holland kon de prijs niet in een traditionele volle zaal met vakgenoten uitreiken, dus sleepten zij een oude V&W pick-up truck met een mega-groot beeldscherm langs de prijswinnende projecten. Via het scherm sprak de jury met ontwerpers en gebruikers van de gebouwen.

Gedeputeerde Cees Loggen reikte een van de prijzen uit aan Marjolein van Eig voor een nieuwe portiersloge op het terrein van de Westergasfabriek. En passant sprak hij gedenkwaardige woorden aan het adres van Mooi Noord-Holland. ‘We hebben in de vorige bestuursperiode met een hele brede groep mensen een Omgevingsvisie gemaakt, waarbij Mooi Noord-Holland zich ontwikkelde tot belangrijk adviesorgaan voor de provincie met wie we graag samenwerken. Uit die visie blijkt dat Noord-Hollanders heel veel prijs stellen op de kwaliteit van hun leefomgeving; die kwaliteit hebben we daarom proberen te beschermen in de omgevingsverordening, zodat niet overal zomaar gebouwd kan worden,’ aldus gedeputeerde Loggen.

https://www.mooinoord-holland.nl/arie-keppler-prijs-2020/  

Flip ten Cate | december | 2020
Aanmelden voor de nieuwsbrief Federatie Ruimtelijke Kwaliteit kan via:
http://www.ruimtelijkekwaliteit.nl/aanmelden-nieuwsbrief